برای اینکه بدانیم علائم خرابی کاتالیزور چیست، اول باید بدانیم کاتالیزور چیست و چه ساختار و نقشی در خودرو دارد تا بتوانیم علل خرابی کاتالیزور را ریشه یابی کنیم. پس بیایید اندکی راجع به نقش کاتالیزور در خودرو بدانیم.
کاتالیزور چیست و نقش آن در خودرو
کاتالیزور نقش تعیین‌کننده ای در کاهش آلاینده های تولیدی خودرو دارد. شرکت های خارجی این قطعه را برای اولین بار در سال 1975 میلادی در خودرو های سواری استفاده کردند. در ایران هم برای اولین بار از سال 1382 بود که نصب کاتالیزور روی ماشین های داخلی آغاز شد. کاتالیزور می تواند بین 8 تا 30 برابر آلاینده های خودرو را کاهش دهد.
متاسفانه معمولا صاحبان خودروها نسبت به خرابی این قطعه بی توجهی می کنند. این در حالی است که در صورت خرابی کاتالیزور خودرو و بروز اشکال در خروج گازها از اگزوز ماشین مانند خروج دود سیاه از اگزوز، هم موتور خودرو آسیب جدی دیده و هم با ورود گاز های آلاینده به محیط زیست آسیب وارد می شود. در زیر بصورت مفصل راجع به کاتالیزور و علل خرابی کاتالیزور خودرو صحبت می کنیم .
کاربرد کاتالیزور در خودرو
کاتالیزور یا مبدل کاتالیست وظیفه دارد تا با انجام فعل و انفعالات شیمیایی روی ذرات گاز ضمن جلوگیری از آلاینده‌ها در اتمسفر ، بخش قابل توجهی از آنها را به‌گازهای با ضرر و زیان کمتر تبدیل کند و به کاهش مواد زیان‌آور در دود خروجی از اگزوز ازجمله مونوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها کمک کند. هنگامیکه موتور خودرو روشن می‌شود، گازهای خروجی مبدل را گرم می‌کنند. بنابراین دمای کاتالیست کاملا بالا می‌رود. در نتیجه مواد مضر می‌سوزند و درصد مواد مضر در دود خروجی کاهش می‌یابد.
برخی از کاتالیست ها با پایه فلزی یا سرامیکی هستند که روی آن با آلیاژ ایریدیوم- پلاتین پوشانده شده است. از آنجاییکه ساختار داخلی کاتالیست به شکل لانه زنبوری است، سطح تماس گازهای خروجی و سطحی که لایه کاتالیزوری روی آن اعمال شده است افزایش می‌یابد. پس از ورود گازهای خروجی به کاتالیزور، یک واکنش اکسیدکننده مونوکسیدکربن و هیدروکربن در داخل کاتالیست انجام می‌شود و آنها را به موادی به نسبت بی‌خطر از جمله نیتروژن و دی‌اکسیدکربن تجزیه می‌کند. در نهایت نیتروژن و دی اکسید کربن هستند که از اگزوز خارج می‌شوند و خطر آنها کمتر از مونوکسیدکربن و هیدروکربن است.
علائم خرابی کاتالیزور اگزوز چیست ؟
خرابی کاتالیزور معمولا به دو دلیل اتفاق می افتد. بیشتر مواقع تجمع دوده و سایر آلاینده‌ها باعث گرفتگی کاتالیزور می شود. اما بعضی مواقع ممکن است خرابی در لایه‌های کاتالیزور بوجود آید. عوامل مختلفی را می‌توان برشمرد که باعث خرابی کاتالیزور خودرو می‌شوند. مهم‌ترین دلایل آسیب دیدن کاتالیست عبارت‌اند از:
- فشار بیش از حد به موتور و کار کردن با دماب بالا در مدت طولانی
- خرابی سنسور اکسیژن خودرو
- سوخت با کیفیت پایین
- اضافه کردن افزودنی‌های غیراستاندارد به خودرو
- احتراق ناقص در خودرو
- خرابی شمع‌های موتور
- نشتی مایع خنک کننده موتور
- نشتی روغن موتور یا روغن سوزی
- وارد شدن ضربه به کاتالیست
- وارد شدن شوک حرارتی به کاتالیزور
- خوردگی کاتالیست
- مسدود شدن مبدل
علائم خرابی کاتالیزور اگزوز چیست؟
اصولا علائم خرابی کاتالیزور خودرو پراید یا علائم خرابی کاتالیزور خودرو سمند تفاوتی ندارد و معمولا دارای علائم مشترکی هستند. در زیر به علائم اصلی خرابی کاتالیست اشاره می کنیم :
- افت قدرت موتور و کاهش شتاب‌گیری ماشین
- به مشام رسیدن بوی نامطبوع از اگزوز
- خارج شدن دود تیره از اگزوز
- حرارت غیر عادی اگزوز
- روشن شدن چراغ چک موتور
- مشکل در استارت زدن ماشین
- افزایش مصرف سوخت ماشین
- صداهای غیرطبیعی هنگام گاز دادن به ماشین
موارد بالا راه های تشخیص خرابی کاتالیزور خودرو می باشند. البته برای تشخیص علت روشن شدن چراغ چک خودرو، مکانیک خودرو باید از دستگاه دیاگ استفاده نماید. از آنجاییکه سنسور اکسیژن دوم پالایش گازهای خروجی را انجام می دهد، در صورت خرابی کاتالیزور میزان فشار گازهای خروجی تغییر کرده و با تشخیص سنسور اکسیژن ، چراغ چک موتور روشن می شود.
کاتالیزور اگزوز چیست
عمر مفید کاتالیزور
عمر مفید کاتالیست به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان آن را به طور دقیق تعیین کرد. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- نوع کاتالیزور: اینکه کاتالیست تقلبی نباشد اهمیت زیادی دارد. برخی از کاتالیزورها، مانند کاتالیزورهای فلزی نسبت به کاتالیزورهای معدنی یا سرامیکی معمولا عمر مفید بیشتری دارند.
- شرایط کارکرد: شرایط محیطی که کاتالیزور در آن استفاده می‌شود، تأثیر زیادی بر عمر مفید آن دارد. مثلاً دما، فشار، ترکیب گازها، و رطوبت محیط می‌توانند روی عمر مفید کاتالیزور تأثیر گذار باشند.
- کیفیت ساخت کاتالیزور: کاتالیزورهای با کیفیت بالا در مقایسه با یک کاتالیست بی‌کیفیت، مسلما عمر مفید بیشتری دارند.
- میزان زمانی که کاتالیزور در حال کارکرد است: استفاده مداوم و بی‌وقفه از کاتالیزور یعنی رانندگی طولانی مدت ممکن است به سرعت منجر به خرابی کاتالیست شود.
- تمیزی و نگهداری : نگهداری منظم و تمیزی کاتالیزور می‌تواند عمر مفید آن را افزایش دهد. از طریق حذف آلاینده‌ها و رسوبات و همچنین تمیزی کل سیستم احتراق خودرو می توان باعث افزایش عمر مفید کاتالیزور شد.
- سوخت و مواد مورد استفاده : نوع سوخت و مکمل های افزودنی نامناسب به سوخت می توانند روی عمر مفید کاتالیزور تأثیر داشته باشند. استفاده از سوخت با کیفیت پایین می‌تواند باعث مسدود شدن مبدل و آسیب به کاتالیزور آسیب شود.
به طور کلی، کاتالیزورها ممکن است در بازه زمانی چند سال تا چند دهه خدمت کنند. با انجام نگهداری منظم و رعایت شرایط استفاده مناسب، می‌توانید عمر مفید کاتالیزور را افزایش دهید. در صورتی که علائم خرابی کاتالیزور ظاهر شد، می‌بایست با تعویض کاتالیزور عملکرد بهینه خودرو حفظ شود و انتشار مواد زیان‌آور از طریق دود خروجی در اگزوز خودرو به محیط زیست کاهش یابد.
راهکار تشخیص خرابی کاتالیزور
با مشاهده علائم خرابی کاتالیزور خودرو باید به تعمیرگاه مراجعه کنید. تشخیص نهایی در این زمینه از طریق تست خرابی کاتالیست به عمل می‌آید. سه آزمایش اصلی برای این منظور وجود دارد که عبارت‌اند از :
تست خلاء
برای انجام تست خلاء نیاز به یک گیج خلاء دارید. مراحل انجام این تست تشخیص خرابی کاتالیست در زیر ذکر شده.
- در حالتیکه ماشین خاموش است، گیج را به خط خلاء در مسیر خروج دود از اگزوز متصل کنید.
- ماشین را روشن کرده و اجازه دهید در حالت درجا موتور گرم شود.
- تا زمانی که گیج روی فشار 18 تا 22 بار جیوه قرار بگیرد، صبر کنید.
- پس از آن شروع به گاز دادن کنید تا دور موتور به 2500 تا 3000 دور در دقیقه برسد.
- اگر در این حالت فشار گیج خلاء سریع کاهش یافت، کاتالیست سالم است. در غیر این صورت کاتالیزور خراب است
تست دما
برای انجام تست دما نیاز به یک دماسنج دارید. مراحل انجام این تست تشخیص خرابی کاتالیست به شرح زیر است :
- ماشین را روشن کنید و چند دقیقه صبر کنید تا موتور کاملا گرم شود.
- با استفاده از دماسنج دمای لوله در مسیر خروج اگزوز قبل از کاتالیست را اندازه گیری کنید.
- دمای خروجی اگزوز در دهانه بیرونی را نیز اندازه بگیرید.
- اگر دو عدد به‌دست آمده یکسان بود، قطعا کاتالیست خراب شده است.
تست فشار بازگشتی
برای انجام تست فشار بازگشتی نیاز به یک فشارسنج دارید. مراحل انجام این تست تشخیص خرابی کاتالیست به شرح زیر است
- سنسور اکسیژن را جدا کرده و به‌جای آن فشارسنج را نصب کنید.
- ماشین را روشن کنید و صبر کنید تا موتور بعد از چند دقیقه گرم شود.
- اگر فشارسنج بین 0 تا 3 پوند بر اینچ مربع را نشان داد، شرایط طبیعی است.
- اگر فشارسنج عدد 8 پوند بر اینچ مربع به بالا را نشان دهد، قطعا کاتالیست آسیب دیده است.
هزینه تعمیر یا تعویض کاتالیزور خودرو چقدر است؟
طول عمر کاتالیست خئروها عموما در حدود 100 هزارکیلوتر یا 10 سال است. چنانچه مشکل مربوط به گرفتگی محدود کاتالیزور باشد، امکان تمیز کردن آن وجود دارد؛ اما چنانچه گرفتگی شدید مبدل اتفاق بیفتد یا کاتالیست آسیب فیزیکی ببیند، راهی جز تعویض کاتالیزور پیش روی شما نیست. بسته به‌نوع خودرو، قیمت کاتالیزور تقریبا در حدود 3 تا 6 میلیون تومان می باشد. برای تعویض کاتالیست نیز تعمیرکاران حدود 600 تا 800 هزار تومان دستمزد دریافت می کنند. همچنین قابل ذکر است که برخی از خودروهای خارجی موجود در بازار، بیش از یک کاتالیزور دارند که در صورت نیاز به تعویض کاتالیزور، هزینه بیشتری خواهند داشت.
وظیفه کاتالیزور در خودرو چیست
نتیجه گیری
بدون شک یکی از دغدغه های اصلی خریداران کاتالیزور، فروش کاتالیزور بی کیفیت، فرسوده و یا کاتالیزور تقلبی بوده و اطمینان حاصل کردن از کیفیت بالای کاتالیزوری که قصد خرید آن را دارند راه آسانی در بازار قطعات یدکی خودرو نیست. از این رو خرید کاتالیست از یک فروشگاه معتبر یکی از بهترین راه ها برای آسودگی خاطر و اطمینان از خرید یک کاتالیزور مرغوب برای خودروی شما می باشد.
به یاد داشته باشید، بررسی عملکرد کاتالیست و همچنین بررسی علائم خرابی کاتالیست برای کاهش هزینه ها امری ضروری می باشد. از طرفی همه ما نسبت به محیط زیست خود و سلامت خود و سایر انسان ها مسئول هستیم. از آنجا که طبق موارد ذکر شده در این مطلب، خرابی کاتالیست می تواند آسیب جدی به محیط زیست و سلامتی انسان بزند، از این بابت نیز خرابی کاتالیزور دارای اهمیت می باشد.
یک دیدگاه بفرستید
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *